حرفه ای های کاشی لند

رتبه بندی این مطلب:
4.6
11832 بازديد

کاشی کاری اسلامی از آغاز تا کنون

کاشی کاری اسلامی از آغاز تا کنون
کاشیکاری یکی از قدیمی ترین روش های تزئین معماری در سرزمین های اسلامی و سرزمین های شرقی است. کاشی به عنوان یک پوشش دهنده سطح ساخته و متحول گردید.

در ابتدا کاشی را به هر جسم و متریالی از سنگ و چوب گرفته تا آجر لعابدار می گفتند که از آنها برای پوشاندن سطوح استفاده می کردند. تحول و توسعه صنایع به خصوص صنعت کاشی باعث گردید، کاشی از عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری جهان مانند چغازنبیل آغازشده  و به پوشش کامل بنا در آثار تاریخی قرن هشتم و نهم هجری منتهی شد. کاشیکاری هنری بود که در ایران و خاورمیانه طرفداران بسیاری پیدا نمود و در سرزمین های غرب جهان اسلام این کاشی کاری به شیوه ای متفاوت خود را پدیدار نمود. از کاشی کاری در غرب اسلام مانند ترکیه که بناها اساسا سنگی بود، نمونه های بارزی به جا مانده است به طوری که کاشی های درخشان رنگارنگ بر روی دیوارهای سنگی خاکستری در ساختمان های متعلق به قرن دهم و یازدهم ترکیه، نمونه های بدیعی از کاشیکاری را به جا گذاشته است.

کاشی کاری ایرانی قبل از اسلام

کاشی کاری در پیش از اسلام با کمک گرفتن از متریال هایی متفاوت از آنچه که امروزه ما به عنوان کاشی می شناسیم رواج داشت، کاشی ها شامل جوش کوره، انواع سنگ ها، چوب ها و آجرها بودند که برای تزیین دیوارها به کار گرفته می شدند. آثار کمی از این دوران برجا مانده است، آجرهای لعابدار را می توان قدیمی ترین نوع کاشی دیواری دانست که قدیمی ترین نمونه های آن از معبد چغازنبیل به دست آمده است و قدمتی بیش از 3500 سال دارند. پس از آن آجرهای لعابدار دوران هخامنشی باقی مانده در کاخ های تخت جمشید و شوش است. کاشی در شکل نوین که امروزه آن را می شناسیم در سده های اولیه هجری پا به عرصه گذاشت و ایران، عراق و مصر از کشورهای پیشرو در تولید کاشی بودند. کاشیکاری در آغاز بیشتر برای تزیین بنا به کار گرفته می شد و کم کم به بعنوان یک عنصر عایق کننده استفاده شد. 

لعاب و لعابکاری کاشی

کاشی ها با روی کار آمدن لعاب آنها دچار تغییر و تحول شدند. لعاب کاشی را می توان مهمترین بخش آن برشمرد که در کیفیت و جذابیت آن بسیار تاثیر گذار خواهد بود. لعاب در واقع سطحی شیشه مانند است که کاشی ها دو عملکرد مجزا دارد: عملکرد تزیینی و عملکرد کاربردی.

کاشی های لعاب دار علاوه بر اینکه به سطح معماری ساختمان غنا می بخشد می تواند به عنوان یک عایق رطوبتی مهم در ساختمان عمل نماید. امروزه مهمترین بخش های ساختمانی که لازم است از رطوبت، فشار، ضربه یا حتی حرارت در امان بماند از پوشش دهنده مدل جدید کاشی و سرامیک استفاده می شود. 

ظهور کاشیکاری پس از اسلام

کاشیکاری به عنوان یکیک از مهمترین جنبه های هنری بناهای اسلامی شناخته می شود در نتیجه در کشورهای اسلامی از پیشرفت و ترقی بیشتری نسبت به سایر کشورها برخوردار گردید. تغییر و تحول این صنعت به گونه ای بوده است که می توان آن را عامل زیبایی و ماندگاری بسیاری از بناهای اسلامی دانست.

ظهور کاشیکاری پس از اسلام

بنا بر متون باقی مانده و آثار بناهای اسلامی تا دو قرن پس از ظهور اسلام در منطقه بین النهرین مدرکی دال بر رواج صنعت کاشیکاری در دست نداریم. اولین مظاهر کاشیکاری از اواسط قرن سوم هجری نمایان گردید و هنر کاشیکاری که در پیش از اسلام استفاده می شد دوباره احیا شده و رونق دوباره یافت. در حفاری های باستان شناسی شهر سامرا، پایتخت حکومت عباسیان، در میان سال های 836 تا  883 میلادی بخشی از یک کاشی چهارگوش چندرنگ لعابدار که طرحی از یک پرنده را در بر داشته به دست آمده است.

کاشی های سامرا عراق

از جمله کاشی هایی که توسط سفالگران شهر سامرا تولید و به کشور تونس صادر می شد، می توان به تعداد صد و پنجاه کاشی چهارگوش چند رنگ و لعابدار اشاره کرد که هنوز در اطراف بالاترین قسمت محراب مسجد جامع قیروان تونس اشاره نمود.

علاوه بر سامرا احتمالا بغداد، بصره و کوفه نیز مراکز تولید محصولات سفالی در دوران عباسی بوده اند. صنعت سفالگری عراق در اواخر قرن سوم هجری رو به زوال نهاد اما تقلید از تولیدات این صنعتگران در بخش های زیادی از قلمرو اسلامی مانند راقه در سوریه و نیشابور در شرق ایران ادامه پیدا کرد. یکی از مهمترین مراکز ساخت کاشی های لعابدار در این دوران در فسطاط مصر تأسیس گردید که مقارن با حکومت فاطمی بود.

مناره مسجد جامع دمشق 450 هجری قمری

نخستین نشانه های استفاده از کاشی با نام و اصولی که امروزه می شناسیم بر سطوح معماری، مناره مسجد جامع دمشق است که تقریبا متعلق به 450 هجری قمری می باشد. سطح این مناره با کاشیکاری به شکل تزئینات هندسی و استفاده از تکنیک آجرکاری پوشش یافته، محدوده کتیبه ای این مناره با استفاده از کاشی های فیروزه ای لعابدار تزئین شده است. 

شبستان مسجد جامع قزوین 509 هجری قمری

مورد بعدی شبستان گنبد دار مسجد جامع قزوین ( 509  هجری قمری) در ایران است که شامل حاشیه ای تزئینی از کاشی های فیروزه ای رنگ کوچک است و از نخستین بناهای شناخته شده می باشد که استفاده از کاشی در تزئینات داخلی بنا را در ایران اسلامی به نمایش می گذارد. در قرن ششم هجری، کاشیهایی یا لعابهای فیروزه ای و لاجوردی با محبوبیتی روزافزون رو به رو گردیده و به صورت گسترده در کنار آجرهای بدون لعاب به کار گرفته شدند. 

خمیر سنگ یا خمیر چینی

 تا اوایل قرن هفتم هجری، ماده مورد استفاده برای ساخت کاشی ها گل بود اما در قرن ششم هجری، یک ماده دست ساز که به عنوان خمیر سنگ یا خمیر چینی مشهور است، معمول گردید و در مصر و سوریه و ایران مورد استفاده قرار گرفت. 
در دوره حکومت سلجوقیان و در دوره ای پیش از آغاز قرن هفتم هجری، تولید کاشی توسعه خیره کننده ای یافت. مرکز اصلی تولید، شهر کاشان بود. تعداد بسیار زیادی از گونه های مختلف کاشی چه از نظر فرم و چه از نظر تکنیک ساخت، در این شهر تولید می شد. اشکالی همچون ستاره های هشت گوش و شش گوش، چلیپا وشش ضلعی برای شکیل نمودن ازاره های درون ساختمانها با یکدیگر ترکیب می شدند. از کاشیهای لوحه مانند در فرمهای مربع یا مستطیل شکل و به صورت حاشیه و کتیبه در قسمت بالایی قاب ازاره ها استفاده می شد. قالبریزی برخی از کاشی ها به صورت برجسته انجام می شد در حالی که برخی دیگر مسطح بوده و تنها با رنگ تزئین می شدند. در این دوران از سه تکنیک لعاب تک رنگ، رنگ آمیزی مینائی بر روی لعاب و رنگ آمیزی زرین فام بر روی لعاب استفاده می شد. 

تکنیک های لعابکاری

تکنیک استفاده از لعاب تک رنگ، ادامه کاربرد سنتهای پیشین بود اما در دوران حکومت سلجوقیان، بر گستره لعابهای رنگ شده، رنگهای کرم، آبی فیروزه ای و آبی لاجوردی-کبالتی- نیز افزوده گشت. 
ابوالقاسم عبد الله بن محمد بن علی بن ابی طاهر، مورخ دربار ایلخانیان و یکی از نوادگان خانواده  مشهور  سفالگر اهل کاشان به نام ابوطاهر، توضیحاتی را در خصوص برخی روشهای تولید کاشی، نگاشته است. وی واژه هفت رنگ را به تکنیک رنگ آمیزی با مینا بر روی لعاب اطلاق کرد. این تکنیک در دوره بسیار کوتاهی بین اواسط قرن ششم تا اوایل قرن هفتم هجری از رواجی بسیار چسمگیر برخوردار بود. 

کاشی زرین فام

لعاب زرین فام که ابوالقاسم آن را دو آتشه می خواند، رایج ترین و معروف ترین تکنیک در تزئینات کاشی بود. این تکنیک ابتدا در قرن دوم هجری در مصر برای تزیین شیشه مورد استفاده قرار می گرفت. مراحل کار به این شرح بوده که پس از به کار گیری لعاب سفید بر روی بدنه کاشی و پخت آن، کاشی با رنگدانه های حاوی مس و نقره رنگ آمیزی می شده و مجددا در کوره حرارت می دیده و در نهایت به صورت شیء درخشان فلزگونه ای در می آمده است. با توجه به مطالعات پیکره شناسی که بر روی نخستین کاشیهای معروف به زرین فام انجام گرفته و نیز از آنجایی که در این نوع از کاشی ها بیشتر طرح های پیکره ای استفاده  می شده تا الگوهای گیاهی، می توان گفت این نوع از کاشی ها به ساختمانهای غیر مذهبی تعلق داشته اند. 
 ویرانی حاصل از تهاجم اقوام مغول در اواسط قرن هفتم هجری، تنها مدت کوتاهی بر روند تولید کاشی تأثیر گذاشت و در واقع هیچ نوع کاشی از حدود سالهای 642-654  ه.ق بر جای نمانده است. پس از این سال ها، حکام ایلخانی اقدام به ایجاد بناهای یادبود کرده و به مرمت نمونه های پیشین پرداختند. نتیجه چنین اقداماتی، احیای صنعت کاشی سازی بود. در این دوران، تکنیک مینایی از بین رفت و گونه دیگری از تزئین سفال که بعدها عنوان لاجوردینه را به خود گرفت، جانشین آن شد. در این تکنیک، قطعات قالب ریزی شده با رنگهای سفید، لاجوردی و در موارد نادری فیروزه ای، لعاب داده می شدند و پس از اضافه شدن رنگهای قرمز، سیاه یا قهوه ای بر روی لعاب، برای بار دوم در کوره قرار داده می شدند. 
در اوایل دوره ایلخانی، تکنیک زرین فام بر روی لعاب بدون هیچ رنگ افزوده ای به کار برده می شد، لکن در ربع پایانی قرن هفتم، رنگهای لاجوردی و فیروزه ای به میزان اندکی مورد استفاده قرار گرفتند. 
با نزدیک شدن به قرن هشتم هجری، آبی لاجوردی از رواج و محبوبیت بیشتری برخوردار شد و سرانجام تکنیک نقاشی زیر لعاب با استفاده از رنگهای آبی لاجوردی و اندک مایه ای از رنگهای قرمز و سیاه، جایگزین نقاشی زرین فام شد که کاشی های تولید شده با چنین تکنیکی معمولا با نام کاشی های سلطان آباد شناخته می شوند. این تکنیک تا اواسط قرن هشتم مورد استفاده قرار می گرفت و پس از آن منسوخ شد. 
با رو به زوال نهادن حاکمیت ایلخانیان در اواسط قرن هشتم، عصر طلایی تولید کاشی پایان یافت. کاشی های معرق-موزائیکی- تک رنگ و نه چندان نفیس در رنگهایی متفاوت جانشین قابهای عظیم زرین فام و کتیبه ها شدند. 

کاشی معرق

این تکنیک برای نخستین بار در آغاز قرن هفتم هجری در آناتولی اقتباس شده و یک قرن بعد در ایران و آسیای مرکزی پدیدار شده است. این نوع از کاشی ها برای ایجاد طرحی پیچیده در کنار یکدیگر چیده می شده و از آنها برای تزئین محراب ها استفاده می شد. شیوه کار به این صورت بوده است که سفالهای لعاب داده شده را بر مبنای طرح اصلی می بریدند و سپس با در کنار هم قرار دادن آنها، طرح اصلی را می ساختند. در دوره ایلخانیان برای نخستین بار این تکنیک مورد استفاده قرار گرفت؛ مانند آنچه که در مقبره امام زاده جعفر اصفهان (726  ه.ق) به چشم می خورد؛ اما کاربرد وسیع آن در دوره میانی قرن نهم هجری رواج پیدا کرد. طیف وسیع و پیشرفته ای از کاشی های معرق بر روی تعدادی از بناهای مهم یادبود این دوران دیده می شوند که به عنوان نمونه می توان به مسجد گوهرشاد در مشهد، مدرسه آلغ بیک در سمرقند و مدرسه خرگرد اشاره کرد.       
با توجه به وقت گیر بودن نصب کاشی های معرق، در اواخر قرن نهم هجری تکنیک ارزان تر و سریع تری با نام هفت رنگ، جایگزین آن شد. این تکنیک، ترکیب رنگهای مختلف و متعددی را بر روی کاشی ممکن ساخته بود. همچنین در چنین شیوه ای، رنگ ها مجزا بوده و درون مرزهای یکدیگر نفوذ نمی کردند؛ زیرا توسط خطوط رنگینی مرکب از منگنز و روغن دنبه از یکدیگر جدا می شدند. در بسیاری از بنا های تیموریان شاهر رواج مجدد کاشی کاری به شیوه هفت رنگ هستیم که به عنوان نمونه، می توان از مدرسه غیاثیه خردگرد که در سال 846  ه.ق تکمیل شده یاد کرد. 

کاشی هفت رنگ

مساجد و مدارس صفویه به طور کلی با پوششی از کاشی ها در درون و بیرون بنا تزیین شده اند. در حالیکه کاربرد کاشی های معرق تداوم می یافت، شاه عباس که برای دیدن بناهای مذهبی کامل نشده اش بی تاب بود، استفاده بیشتر از تکنیک سریع کاشی هفت رنگ را تقویت کرد.  در عصر صفویه، کاشی هفت رنگ در قصرهای اصفهان به نحوی گسترده مورد استفاده قرار گرفت و نصب کاشی های چهارگوش درون قابهای بزرگ، منظره هایی بدیع همراه با عناصر پیکره ای و شخصیتهای مختلف، به وجود آورد.در قرن دوازدهم هجری، با روی کار آمدن زندیه عمارت سازی در اندازه های جاه طلبانه به ویژه در شیراز، پایتخت زندیان، از سر گرفته شد و به همین دلیل، جنبش جدیدی در صنعت کاشی سازی پدید آمد. در این عصر، تصاویر کاشی ها با نوعی رنگ جدید صورتی که در دوران حکمرانی قاجار نیز استفاده می شده، نقاشی می شوند. 

کاشی هفت رنگ

اوج کاربرد کاشی هفت رنگ مربوط به چه دوره ای است؟

کاربرد کاشی هفت رنگ در ایران بیشتر از اواخر دوره تیموری یعنی در حدود سالهای 800 هجری شمسی به کار گرفته شده است، این نوع کاشیکاری به عنوان یک عنصر تزیینی در بناهای مختلف معمول گردید ، استفاده از این نوع کاشی تا روی کار آمدن  قاجارادامه داشت، در این دوره کیفیت کار کاشی های هفت رنگ کاهش یافت و دیگر به عنوان یک هنر فاخر شناخته می شد. کاشی هفت رنگ در کشورهای هند، بنگال، عراق و سوریه یک منشأ کاملا ایرانی دارند.

صنعت کاشی سازی اسلامی

صنعت کاشی سازی اسلامی در دوره های جدید از نوعی پرسلان (ظرف چینی وارداتی از دوران تانگ و سونگ) تأثیر پذیرفته است. حاصل این تأثیرات، ساخت کاشی هایی با لعاب سفید و طرح های آبی است. اقتباس هنرمندان اسلامی از چینی های آبی-سفید قابل ملاحظه است. در اواسط قرن نهم هجری، نقشمایه های چینی کاملا در نقشمایه های دوران اسلامی جذب شده و حاصل آن، پدیدار شدن یک سبک اسلامی-چینی دو رگه دلپذیر و قابل قبول بود. 

صنعت کاشی سازی اسلامی

کاشی کاری اسلامی در ترکیه

هنر کاشی کاری ترکیه تا حد زیادی تحت تأثیر سنت های ایرانی قرار داشت. در قرن نهم هجری (تا سال 875  ه.ق) هنرمندان تبریزی با انگیزه اشتغال به فعالیت در ترکیه می پرداختند.  

در قرن دهم هجری، ایزنیک مرکز تولید ظروف سفالی و کاشی در ترکیه محسوب می شد. یک رنگ قرمز درخشان جدید و یک دوغاب غنی شده از آهن به صورت ضخیم غیر قابل نفوذ به زیر لعاب، به کار گرفته می شده که از ویژگی های کاشی ایزنیک به شمار می آمد. یک سبک برگدار زیبا با طراحی های واقعی از گل های لاله، سنبل و میخک نیز بر روی کاشی ها، منسوجات، جلدسازی و سایر هنرهای ترکیه قرن دهم مورد استفاده قرار گرفتند اما پس از قرن یازدهم هجری، کیفیت کاشی ایزنیکی رو به افول گذاشت و از این دوران به بعد، ساخت کاشی در شهر کوتاهایا در مرز فلات آناتولی ادامه یافت. 

کاشی کاری اسلامی در سوریه

ساخت کاشی در سوریه نیز صورت می گرفته است. سفالگران دمشقی در قرن نهم هجری کاشی های سفید-آبی تولید می کردند اما یک قرن بعد طرح کاشی های سوریه ای بازتاب کاشی های ایزنیک بود. کاشی های سوریه در رنگ های سبز روشن، فیروزه ای و ارغوانی تیره خاصی در زیر لعاب نقاشی شده اند. بهترین دوره برای کاشی سازان دمشق، قرن دهم هجری است. پس از آن، گرچه تولید کاشی تا قرن سیزدهم ادامه یافت اما کیفیت آن کاهش یافت و طرح های کاشی های سوریه یک دست شد. 

نوشتن یک نظر

This form collects your name, email, IP address and content so that we can keep track of the comments placed on the website. For more info check our Privacy Policy and Terms Of Use where you will get more info on where, how and why we store your data.
افزودن نظر

حرفه ای های کاشی لند

فروشگاه کاشی لند