بیسکویت کاشی و سرامیک چیست؟

بیسکویت کاشی مهمترین بخش هر کاشی  سرامیکی است که امروزه علاوه بر صنعت کاشی و سرامیک در هنرهای تجسمی نیز کاربرد دارد اما پیش از پاسخ دادن به این سوال که بیسکویت کاشی چیست لازم است مروری بر روی چیستی کاشی و سرامیک داشته باشیم

همانگونه که در تاریخچه کاشی و سیر تحول کاشیکاری اشاره شد سرامیک یکی از دست ساخته های بشر است که بر پایه آن بشر شروع به ساخت وسایل از خاک نمود و توانست تحول شگرفی در ساخت وسایل کاربردی مطابق با نیازهایش پدید آورد.

با پیشرفت بشر و روی کار آمدن کوره های حرفه ای تر برای ساخت وسایل سفالی یا همان سرامیکی و در دسترس قرار گرفتن منابع بهتر و خاک مرغوب تر برای ساخت سفال تزیین سفال نیز به آن اضافه گردید یکی از بهترین تزیینات استفاده از اکسیدهای فلزات برای لعاب دهی به سفال ها بوده است.
استفاده از سفال کم کم در تمامی ابعاد زندگی انسان جایگاه خود را پیدا کرد یکی از این جایگاه ها صنعت ساخت و ساز بود که از سفال به عنوان یک پوشش برای ایجاد طرح و نقش زیبا استفاده می کردند. استفاده از سفال ها که با نام کاشی در صنعت ساختمان استفاده می شد با توجه به خاصیت آب گریزی سفال های لعاب داده شده که باعث مقاوم سازی بنا علاوه بر زیباسازی می شد منجر به گسترش هر چه بیشتر این بخش از صنعت ساختمان گردید تا جاییکه امروزه با نام صنعت کاشی و سرامیک شناخته می شود.
کاشی از فشرده نمودن خاک آب خورده به دست می آید که در کوره پخته شده باشد. پختن گل یا خاک آب خورده باعث از میان رفتن آب میان بافتی و تبدیل شدن آن به یک جسم سخت می شود که در مقابل آب و ضربه تا حدودی مقاوم است. پس از پخت، انواع طرح و رنگ بر روی کاشی پیاده می شود و در انتها به آن لعاب می دهند تا طرح و رنگ ثابت شود.
امروزه ساخت کاشی و سرامیک در بسیاری از کارخانه های به روش صنعتی انجام می گردد اما هنوز هم هستند واحدهای تولیدی که به تولید کاشی سنتی می پردازند. ساخت کاشی مراحلی دارد که مهمترین آنها ساخت بیسکویت کاشی و سرامیک است. اما بیسکویت چیست و چگونه تهیه می شود؟

بیسکویت در صنعت کاشی و سرامیک چیست؟

هر کاشی و سرامیکی دارای بدنه ای است که طرح و نقش روی آن انجام می شود تا  کاشی و سرامیک نهایی را به ما می دهد. بخش اولیه ساخت کاشی تهیه یک بدنه، بیس و پایه به اشکال مورد نیاز با استفاده از گل فشرده شده است که بتوان بر روی آن طرح و نقش و لعاب پیاده کرد. به این بدنه سفالی بیسکویت کاشی می گویند.

در واقع قطعات گل فشرده که قبل از اعمال چاپ طرح از خشک کن خارج می شود را بیسکویت کاشی یا سرامیک می گویند. مراحل پخت این بدنه و بیس با توجه به چند پخته بودن سفال متفاوت است.

تهیه بیسکویت کاشی

اولین مرحله ساخت کاشی تهیه مواد اولیه آن است که به طور کل از معادن مختلف به شکل سنگ استخراج می شود. با توجه به ماهیت محصول نهایی این مواد اولیه متفاوت است، همچنین درجه بندی محصول نهایی نیز در نوع و مرغوبیت این مواد تاثیر گذار است. بعد از تهیه مواد اولیه و انتقال آنها به کارخانه ها، این مواد بر طبق فرمولاسیون مورد نظر کارخانه جهت تهیه بدنه کاشی یا همان بیسکویت کاشی وارد مرحله خردایش می شود. یعنی تمامی مواد بر طبق فرمول به وسیله انواع سنگ شکن ها و خرد کننده های فکی، غلطکی، چکشی، چرخشی و دواربه پودر یا اصطلاحا گرانول تبدیل می شوند.

لازم به ذکر است تهیه پودر به دو روش خشک و تر انجام می شود یعنی ممکن است به صورت خشک وارد دستگاه های پودر کننده شوند یا به همراه مقداری آب و مواد روانساز وارد آسیاب ها شوند و تبدیل به دوغابی شوند که بعد از هموژن شدن توسط خشک کن های پاششی تبدیل به پودر شوند.
در صنعت کاشی و سرامیک در موارد خاص از خمیر یا اصطلاحا از کیک پالایه برای تولید کاشی استفاده می شود.

شکل دهی بیسکویت کاشی

پس از اینکه پودر به عنوان مواد اولیه ساخت کاشی تهیه شد این پودرها به وسیله دستگاه های پرس تحت فشار بالایی در اشکال مورد نظر قرار می گیرند و بدنه کاشی یا همان بیسکویت تولید می شود که در مراحل بعدی به آن طرح و لعاب اضفاه می شود. این نوع پرس برای اشکال ساده کاربرد دارد. (اغلب اشکال کاشی و سرامیک به شکل چهار گوش است).
برای پرس از دو روش خشک و نیمه خشک استفاده می شود که در روش نیمه خشک چیزی در حدود 4 تا 9 درصد آب در پودر بدنه یا همان گرانول وجود دارد. اگر مقدار این آب کمتر از 4 درصد باشد به آن روش خشک می گویند.
حال بیسکویت کاشی به صورت خام آماده است و لازم است برای استحکام بخشی ابتدا خشک و سپس پخته شود.

پخت بیسکویت کاشی

مرحله پخت بیسکویت کاشی شامل خشک کردن و پختن این بدنه  و استفاده از لعاب است. در این مرحله با توجه به محصول نهایی ممکن است کاشی و سرامیک تک پخت، دوپخت یا سه پخت شوند. در فرآیند تک پخت بدنه و لعاب با هم پخته می شوند که به طور کل طرح و نقش کمتری نیز دارد. اما در فرآیند دو پخت ابتدا بدنه پخته می شود سپس لعاب روی آن قرار گرفته و برای بار دوم با لعاب پخته می شود. برای تهیه کاشی و سرامیک با طرح های چاپی و ایجاد نقوش مختلف روی کاشی لازم است از فرآیند 3 پخت استفاده شود، این فرآیند بیشتر بر روی کاشی و سرامیک دیوار پیاده می شود.

تولید کاشی کف و دیوار

به طور کل تولید کاشی کف بیشتر به صورت تک پخت انجام می شود. اما فرآیند تولید کاشی دیوار در ایران معمولا به روش دو پخت صورت می گیرد دلیل این کار این است که بدنه برای پخت نیاز به حرارت بالا دارد اما لعاب به حرارت پایین تری نیاز دارد در نتیجه نمی توان هر دو را با هم اعمال نمود پس ابتدا بدنه با دمای بالاتر پخته می شود سپس با توجه به طرح و لعاب با دمای پایین تری مجدداد پخت می شود.
لازم به ذکر است در مراحل پخت کاشی های کف از لعاب خام که به حرارت بیشتری احتیاج دارد استفاده می شود اما در کاشی های دیوار که برای حفظ طرح و جلای آن لازم است حرارت کمتری داده شود از لعاب پخته شده یا فریت شده استفاده می شود.

خرید بیسکویت کاشی و سرامیک

همانگونه که گفته شد بیسکویت به بدنه کاشی گفته می شود که این بدنه به صورت پایه ای برای اعمال طرح و نقش مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه بسیاری از هنرمندان با تهیه بیسکویت کاشی اقدام به طراحی روی کاشی می نمایند. این حرفه تبدیل به یک سرگرمی و فرصت شغلی برای بسیاری از هنرمندان و زنان خانه دار شده است به همین علت بیسکویت پخته شده کاشی بدون هیچ طرح و لعابی تهیه وعرضه می شود و علاقمندان می توانند آن را خریداری نموده و از آن به عنوان پایه ای برای تولید اثرات هنری خود استفاده نمایند.
برخی نیز علاقمندند از بیسکویت کاشی در دکوراسیون خانه خود استفاده نمایند.