در همایش افق‌های پیش‌روی توسعه صادرات کاشی و سرامیک به بازار عراق مطرح شد
همایش «فرصت‌ها، چالش‌ها و افق‌های پیش‌روی توسعه صادرات کاشی و سرامیک با تاکید بر بازار عراق» با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، اتاق مشترک ایران و عراق و انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران برگزار شد.
در این نشست که فعالان صنعت کاشی و سرامیک، نماینده گمرک ایران، سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد ایران حضور داشتند، جهانبخش سنجابی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق گفت: در کشور حدود ۴۵۰ میلیون مترمربع کاشی و سرامیک تولید می‌شود که حدود ۱۳۳,۱۳۰.۸۱۱ مترمربع کاشی و سرامیک به عراق صادر می‌شود؛ یعنی مسیر صادراتی ۷۳ درصد کاشی ایران به عراق است. ۱۵۰ الی ۲۰۰ میلیون دلار ارزش صادرات کاشی به مقصد عراق است، اما علی‌رغم این فرصت‌ها، چالش‌هایی در این بازار، صنعت کاشی سرامیک ایران را تهدید می‌کند که باید برای توسعه بازار و رفع این چالش‌ها برنامه‌ریزی شود.
بخشی از فرایند تولید کاشی در عراق انجام شود
بعد از آن مرتضی صفدری‌زاده، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران گفت: صنعت سرامیک ایران، صنعتی است که در دنیا جایگاه پنجم را دارد، البته به دلیل نبود نظام آماری دقیق، شاید جایگاه پنجم، مناسب این صنعت نیست. این صنعت در ایران بومی و تخصصی شده است. وجود معادن غنی و معادن طبیعی مورد نیاز، مزیت نسبی این صنعت است. منابع انرژی مورد نیاز این صنعت انرژی‌بر در اختیارشان است و تقاضای خوبی برای سرامیک ایران در کشورهای همسایه وجود دارد. دسترسی مصرف‌کننده‌ها ایران از مسیرهای حمل‌ونقل متنوع، باعث علاقه‌مندی مصرف‌کننده‌ها به این صنعت شده و هزینه لجستیکی با حداکثر صرفه‌جویی زمان سفارش انجام می‌شود.
صفدری زاده گفت: صنعت کاشی و سرامیک می‌تواند ارزآوری جدی برای کشور داشته باشد. در عراق بازار خوبی تشکیل‌شده ولی باید بازارهای جدید چون بازار کشورهای آفریقایی شناسایی شود. باید از ظرفیت‌های نصب‌شده در صنعت کاشی و سرامیک استفاده شود.
او ادامه داد: اما برای توسعه بازار عراق و شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها چه باید کرد؟ برخی از تولیدکننده‌ها منافع کوتاه‌مدت مقطعی خود را می‌بینند کا این نگاه اثر سوء بر بازار عراق دارد و ما با این کار قبلاً بازار خود را در برخی از کشورها از دست‌داده‌ایم. ما نباید اجازه دهیم اعتبار چندین ساله صنعت کاشی و سرامیک از بین برود.
به‌گفته صفدری‌زاده باید برای صادرات به اصول و ضوابطی تاکید شود وگرنه صادرکننده‌ها با مشکلات جدی روبرو می‌شوند. ما باید تلاش کنیم بخشی از فرایند تولید را در عراق انجام دهیم تا با استفاده از ظرفیت حضور عراق، از امکان صادرات به اتحادیه عرب استفاده کنیم.
کنسرسیوم‌هایی صادراتی تأسیس شود
در ادامه یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق گفت: آنچه مهم است اینکه برخی از هشدارها ضروری است، ظرفیت صادرات صنعت کاشی و سرامیک سالی حدود ۱۶ میلیارد مترمربع در دنیا است ولی ۲,۵ میلیارد مترمربع صادرات کل دنیا از صنعت کاشی و سرامیک است؛ چین حدود ۸.۵ میلیارد مترمربع صادرات کاشی و سرامیک دارد و بقیه کاشی در هند، ایتالیا و اسپانیا تولید و صادر می‌شود. ایران رتبه ششم را در بازار جهانی در حوزه کاشی و سرامیک دارد که سهم ایران ۱۸۰ میلیون مترمربع است.
او ادامه داد: این صنعت با تهدیدهایی مواجه است که باید تهدیدها واقع‌بینانه بررسی شود؛ ۱۲۰۰ میلیارد دلار فرصت تعاملات ایران با کشورهای منطقه است ولی ما این فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم. باید از تمام ظرفیت‌ها بهره بگیریم. ایتالیا کاشی خود را در هر مترمربع ۱۵ دلار می‌فروشد و اسپانیا ۹,۵ و ایران ۱.۳ دلار می‌فروشد. آن‌وقت ۸۳ درصد صادرات ایران به کشور عراق انجام می‌شود. اگر وضعیت امنیتی عراق درست شود، رقابت در عراق سخت‌تر خواهد شد. مصر و ترکیه رقیب جدی صنعت کاشی ایران هستند و که قبلاً بازار آسیای میانه را داشتیم، آن را از دست دادیم، باید قدر فرصت‌ها در بازار عراق را بدانیم.
رئیس اتاق مشترک ایران و عراق تاکید کرد: گره کار در نظام مدیریتی است. اولین آسیب ما این است که فردمحور هستیم، باید «من» به «ما» تبدیل شود. خوب و بد این صنعت مال همه ماست. رقابت‌های منفی ضد صنعت است و نباید همدیگر را تخریب کنیم و نتیجه آن این است کالای ۶ دلاری را ۱.۳ دلار عرضه می‌کنیم. در اقتصاد قیمت تمام‌شده، سود و زیان مطرح است نه ایثار. دولت و حاکمیت باید بدانند، این حوزه ظرفیت ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلیون دلاری دارد و باید حمایت لازم در همه حوزه مالیاتی، بودجه‌ای نرم‌افزار و سخت‌افزاری انجام شود. باید نهادهای لازم ایجاد شود و البته انجمن گرفتاری‌ها را به بحث بگذارد، باید انجمن واقعیت‌ها را دنبال کند و تشریفاتی رفتار نکند. تشکل‌های صادراتی باید اتحادیه داشته باشد تا از مسائل این صنعت دفاع کند؛ بدون تشکل مشکل این واحدها حل نمی‌شود، واحد کوچک و متوسط به‌تنهایی نمی‌تواند مطالبه‌گری کند.
آل اسحاق تاکید کرد: یکی از مشکلات در صادرات و حضور در بازارهای بین‌المللی ساختارهای حقوقی، بازاریابی، و ابزارهای فنی است. در بازار دنیا باید زنجیره‌ها به هم وصل شوند. باید باهم کار کنیم و مشکل ما نداشتن سازمان بازاریابی و مدیریت صادرات است. انجمن با چند شرکت مشاوره‌ای مارکتینگ همکاری کند یا این شرکت‌ها را تأسیس کند و بازارشناسی انجام شود.
رئیس اتاق مشترک ایران و عراق پیشنهاد کرد: در کنار مسئله مارکتینگ، باید به مسئله برندینگ توجه شود، اگر یک برندی ضعیف عمل کند، به نام همه تمام خواهد شد.
او همچنین گفت: ما می‌توانیم کنسرسیوم‌هایی صادراتی تأسیس کنیم تا از برندهای ایرانی حمایت کند. ما ظرفیت بالایی در صنعت کاشی و سرامیک داریم و باید از تمام ظرفیت‌ها بهره جست و این در سایه کار جمعی است نه رقابت مضر.
به گفته آل اسحاق نکته مهم دیگر اینکه وقتی ۷۰ درصد صادرات ما در یک بازار عرضه شود، این خطرناک است، باید به تنوع بازار توجه شود وگرنه ضرر خواهیم کرد. باید تعادل در بازارها حفظ شود. باید بخشی از تولید در عراق انجام شود آن موقع همه مزایا را عراق برای تولیدکنندگان تأمین می‌کند. سرمایه‌گذاری مشترک راه‌حل ادامه همکاری در بازار ایران و عراق خواهد بود.
به مسئله همگرایی در عرصه بین‌المللی توجه شود
در ادامه فرزاد مهرانی، سرپرست معاونت بین‌الملل اتاق ایران گفت: اگر در مناسبات بین‌المللی جایگاه اقتصادی و سیاسی خود را دقیق ندانیم، گام‌های بعدی دشوارتر خواهد شد. جهان آینده با چند مسئله مثل گرمایش زمین، مهاجرت، رشد تکنولوژی و افزایش جمعیت روبرو خواهد شد که شکل و شمایل جهان را تغییر می‌دهد، مثل گذشته که با ناسیونالیسم و انقلاب صنعتی تغییر کرد. اما ما در فعل‌وانفعالات جهان آتی کجا قرار داریم؟ اگر قدرت حل مسئله نداشته باشیم، متضرر خواهیم شد. همگرایی در عرصه بین‌المللی بسیار مهم است و باید با همراهی هم مسائل را حل کرد. باید اتاق‌های بازرگانی به مسئله مسئولیت اجتماعی، امنیت غذایی، مسائل جهانی و غیره توجه کنند و این دغدغه اصلی اتاق‌های بازرگانی در جهان است.
صادرات سنتی علیه صادراتی مدرن
در ادامه پنل تخصصی موانع و مشکلات تخصصی صنعت کاشی و سرامیک برگزار شد. در ابتدای این پنل، علی‌اکبر شامانی، مدیرکل صادرات گمرک گفت: باید از صادرات سنتی عبور کنیم، هنوز به صادرات نگاه تخصصی نداریم. اگر بخواهیم در آینده بازار خود را حفظ کنیم باید رویکردهای خود را تغییر دهیم. صادرات مازاد تولید، تخصصی نیست و این درنهایت ما را متضرر خواهد کرد.
داده‌های آماری دقیق‌تر شود
پندپی، نماینده دفتر صنایع معدنی، وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: معادله تولید تا عرضه و صادرات کاشی و سرامیک پیچیده است و در صورتی این معادله شفاف خواهد بود که داده‌هایی چون آمار دقیق باشد. باید تا جای ممکن داده‌های خاکستری کمتر شود. اطلاعات در سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تولید کاشی و سرامیک ۶۱۰ میلیون مترمربع است و انجمن از عدد ۷۵۰ میلیون مترمربع می‌گوید. باید این دو عدد به هم نزدیک شود. در سال ۱۴۰۰، تولید کاشی و سرامیک ۴۶۰ میلیون مترمربع بوده ولی به‌یقین این عدد بزرگ‌تر است و ممکن است به دلیل ظرفیت‌های جدید اظهار نشده باشد. ۱۵۰ میلیون مترمربع در داخل مصرف‌شده و بقیه صادرشده است. اظهارکننده‌های صادرات کاشی ناقص است و باید با همکاری مدیرکل گمرک این عدد اصلاح شود. ما در سال حدود ۳۰۰ میلیون مترمربع کاشی صادرات کنیم. قیمت هر مترمربع ۱ تا ۱.۵ دلار است. این عدد احصا شده باید به‌روز شود. آنچه در مرزهای خروجی صادر می‌شود، باید به همراه خدمات محاسبه شود. در قیمت‌گذاری‌ها طبق داده‌های اخذشده از بازار عراق قیمت یک مترمربع کاشی ۶ دلار است و تجمیع این عدد مهمی در GDP است.
بندپی ادامه داد: ما با همکاری انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور دو استراتژی اول توسعه صنعت و دوم استراتژی توسعه صادرات رسیده‌ایم. درنهایت به این نتیجه رسیدیم که در حوزه توسعه، صنعت کاشی و سرامیک به بلوغی رسیده که توسعه‌اش درون‌زا است و از محل صادرات خود، واحد خود را توسعه می‌دهند.
او ادامه داد: البته این حوزه با تهدیدهایی هم مواجهه است که باید به این موارد توجه شود؛ این صنعت حدود ۹۰ درصد سوبسید انرژی می‌گیرد. رویکرد کلان کشور به سمت هدفمندی می‌رود که این جز نقاط تهدید برای این صنعت است. نباید این صنعت را طوری در خارج از کشور عرضه کنیم که سوبسید را هم ارزان به خارجی‌ها بدهیم.
باید از فرصت پیش‌آمده در بازار ترکیه استفاده کنیم
بعد از آن محمدتقی خالقیه، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران گفت: انجمن هیچ ابزار قانونی در اختیار ندارد که بتواند جلوی صادرات کالای بی‌کیفیت را بگیرد. با عدم نظارت موقعیت بازار عراق را از دست می‌دهیم. الآن در ترکیه به دلیل گرانی انرژی موقعیتی پیش‌آمده که باید آن فرصت را رعایت کرد. بخشی از صادرات ما به‌صورت پیله‌وری انجام می‌شود و این آسیب است.
رایزن‌های بازرگانی افزایش یابد
در ادامه علی زارع‌شاهی، عضو هیات مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران گفت: حلقه مفقوده در بازار عراق عدم همگرایی است؛ هر کسی به فکر نفع شخصی خود است. همچنین در حوزه حمل‌ونقل مشکل جدی داریم، کرایه یک کامیون بار ۳۰ میلیون تومان است. باید توسعه حمل‌ونقل زمینی و ریلی توسعه یابد. خیلی وقت‌ها گمرکات مشکل دارد و تجمیع کامیون‌ها در گمرکات هزینه‌هایی را به صادرکنندگان تحمیل می‌کند. در حوزه توسعه بازار و تنوع آن، افزایش رایزن‌های بازرگانی در دستور کار قرار گیرد.
اگر مراقب نباشیم بازار عراق را از دست می‌دهیم
بهنام عزیززاده، مدیر انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران گفت: آنچه امروز مهم است، ضرورت تغییر است. رصد تغییرات و انجام اقدامات اصلاحات و منطبق شدن با شرایط لازم است. برای حفظ بازار عراق و رقابت با رقبای خود، باید مدل دیگری تعریف کنیم. ما به دلیل ضعف بازار عراق و نبود امنیت در این کشور و عدم حضور رقبا در آنجا بودیم، تولیدکننده‌ها گوش به‌زنگ باشند که اگر شیوه جدیدی به کار نگیرند بازار عراق را از دست می‌دهند. تشکیل کنسرسیوم صادراتی و تیم‌های تبلیغاتی علمی مهم است. باید در بازار عراق از تک‌روی پرهیز شود وگرنه مشتریان عراقی از این تک‌روی‌ها بیشترین سود را می‌برند. عراق می‌تواند سکوی صادرات به کشورهای آفریقایی و اتحادیه عرب باشد.
تجار به اخلاق حرفه‌ای توجه کنند
بعد از آن فرزاد پیلتن مدیرکل غرب آسیا سازمان توسعه تجارت گفت: باید با رویکرد متفاوتی به بازار عراق نگاه کنیم، باید سطح استانداردهای خود را بالا ببریم وگرنه تولیدکننده ما آسیب می‌بیند. در بازار کاشی در عراق مشکل کیفیت کالا داریم، تاجر عراقی به دلیل مسئله قیمت، به دنبال کیفیت پایین و کالای ارزان است اما کیفیت تولید ما نباید پایین بیاید، در این شرایط باید تاجر را عوض کنیم نه اینکه کیفیت را پایین بیاوریم. برخی از صادرکننده‌ها، اخلاق حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند؛ این رفتارها باعث می‌شود این بازار شکننده از بین برود. باید نگرش صادراتی ما در بازار عراق تغییر کند. باید برای حفظ بازار عراق تلاش کرد. در بازار آفریقا هزینه حمل‌ونقل بالا خواهد بود ولی بازار عراق به‌صرفه‌تر است.
پیلتن ادامه داد: رقیب اصلی ما در بازار عراق، چین است که تنوع محصولات بالا و قیمت پایین داردو البته به ذائقه مشتری توجه دارد. تولید باید صادرات محور باشد. باید ظرفیت‌های خود را بالا ببریم؛ در نمایشگاه‌های تخصصی حضور داشته باشیم تا ذائقه مصرف‌کننده را بشناسیم و با تجار ارتباط بگیریم. تجار از امکانات مراکز تجاری ایران در سلیمانیه، بغداد، نجف و کربلا و در شهر کلار کردستان عراق استفاده کنند تا برای تحقیقات بازار و عقد قرارداد و بازاریابی مشکلی نداشته باشند. اخلاق حرفه‌ای، سرمایه‌گذاری مشترک، برندسازی و توجه به کیفیت کالا از اصول ماندگاری در بازار عراق است وگرنه خیلی زود این بازار را از دست می‌دهیم.
در ادامه این همایش تفاهم‌نامه همکاری بین اتاق مشترک ایران و عراق و انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور با حضور آل اسحاق و صفدری زاده در شش بند به مدت دو سال امضا شد.